Festa e Ditës së Verës në Elbasan është një ngjarje e rrallë e pasur me traditë dhe kulturë të thellë. Në këtë qytet, e cila shtrihet në qendër të Shqipërisë, Ditën e Verës e festojnë me një entuziazëm të veçantë, duke e bërë atë një nga ngjarjet më të spikatura të vitit.

Qyteti i Elbasanit ka një pasuri të thellë historike dhe kulturore, dhe Festa e Ditës së Verës është një nga manifestimet që rikujton këtë trashëgimi. Në kohët antike, tempulli i 14 Marsit në Elbasan shërbeu si qendër e kësaj feste, e cila shpesh quhej edhe "Dita e largimit të dimrit". Kjo festë ka thelluar rrënjët e saj në kulturën popullore dhe traditën e zonës, duke u përhapur jo vetëm në Elbasan, por edhe në qytete të tjera të Shqipërisë, me Tiranën në veçanti që ka adoptuar këtë festë në kalendarin e saj të ngjarjeve.

Një aspekt i rëndësishëm i kësaj feste është zanafilla e saj në faltoren e Zanës së Çermenikës, një perëndeshë e cila konsiderohej si mbrojtëse e gjuetisë, pyjeve dhe natyrës në tërësi. Legjenda thotë se Zana e Çermenikës dilte nga faltorja e saj çdo 14 mars, duke shënuar fillimin e Ditës së Verës. Kjo traditë e lashtë është trasheguar brez pas brezi dhe është një pjesë integrale e identitetit kulturor të Elbasanit.

Në ditën e festës, banorët e Elbasanit dhe vizitorët nga zona të tjera vijnë për të shijuar këtë ngjarje të veçantë. Gatimet tradicionale si ballokumet, revanina, gjeli deti, arrat, dhe palat e fikut janë pjesë e festës, të cilat shpesh iu dhurohen fëmijëve të vegjël. Vizitat në mes të fqinjëve dhe të afërmve janë një pjesë e rëndësishme e kësaj feste, me një atmosferë të ngrohtë dhe mikpritëse që përshëndet çdo vizitor.

Në natën para Ditës së Verës, familjet mblidhen për të festuar së bashku, duke filluar kështu një rit të gëzuar dhe të bashkëpunimit. Rituali i zgjimit herët në mëngjes për të filluar përgatitjet për ditën e festës është një traditë që vazhdon të respektohet nga brezi në brez. Lojërat popullore dhe aktivitetet në natyrë bëjnë që kjo ditë të jetë e mbushur me argëtim dhe gëzim për të gjithë banorët.

Në Elbasan dhe qytete të tjera si Peqini, festohet edhe nata e verës, një natë para ardhjes së Ditës së Verës, me mish, raki, dhe ëmbëlsira të tjera tradicionale. Në këtë natë, elbasanasit urojnë njëri-tjetrin për një jetë të lumtur dhe të gjatë, duke festuar bashkësi dhe solidaritetin e tyre.

Ballokuma është një pjatë e veçantë e kësaj feste, e cila përfaqëson shijet dhe traditat e Elbasanit. Pa kuptuar shijen e ballokumës, është e pamundur të kuptohet plotësisht kjo festë tradicionale, e cila është një pjesë e pamohueshme e kulturës dhe identitetit të qytetit të Elbasanit.